„Pra­ca zawo­do­wa nie­wi­do­mych i słabowidzących.”

Celem kształ­to­wa­nia i reha­bi­li­ta­cji mło­dzie­ży nie­wi­do­mej jest przy­go­to­wa­nie jej do udzia­łu w życiu spo­łecz­nym i zawo­do­wym. Pra­ca zapew­nia zarów­no oso­bom z nie­peł­no­spraw­no­ścią, jak i oso­bom zdro­wym nie­za­leż­ność oso­bi­stą i mate­rial­ną, jed­nak dla tych pierw­szych ma dodat­ko­wą war­tość – kom­pen­su­je ogra­ni­cze­nia wyni­ka­ją­ce z defi­cy­tów. Z tego też powo­du oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią przy­pi­su­ją pra­cy ogrom­ne zna­cze­nie, co jest zro­zu­mia­łe, ponie­waż pra­ca sta­no­wi dla nich nie tyl­ko źró­dło zarob­ku, ale rów­nież jest łącz­ni­kiem z życiem spo­łecz­nym oraz wyznacz­ni­kiem nor­mal­ne­go try­bu życia i wła­snej war­to­ści. Aby jed­nak pra­ca zapew­nia­ła oso­bie z nie­peł­no­spraw­no­ścią samo­re­ali­za­cję, zaspo­ka­ja­ła jej potrze­by oraz umoż­li­wia­ła roz­wój (przede wszyst­kim oso­bo­wo­ścio­wy, ale tak­że zawo­do­wy), nale­ży doko­nać wybo­ru odpo­wied­nie­go dla sie­bie zawód i miej­sca pracy.

Jed­nym z waż­niej­szych pro­ble­mów reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej osób nie­wi­do­mych jest okre­śle­nie, jakie zawo­dy są dla nich dostęp­ne. Nie jest to zada­nie pro­ste, ponie­waż nie­peł­no­spraw­ność wzro­ku może wywie­rać wie­le ujem­nych wpły­wów na spraw­ność fizycz­ną i psy­chicz­ną czło­wie­ka, przez co, może on mieć poważ­nie ogra­ni­czo­ne zdol­no­ści do pra­cy. Przy­czy­ną ogra­ni­czo­nych moż­li­wo­ści mogą być trud­no­ści przy wyko­ny­wa­niu ruchów i zespo­łów ruchów skła­da­ją­cych się na pra­cę, zwłasz­cza pro­duk­cyj­ną. Wyko­ny­wa­nie więk­szo­ści ruchów wią­że się z kon­tro­lu­ją­cą i kie­ru­ją­cą funk­cją wzro­ku. Ogra­ni­cze­nie moż­li­wo­ści wyko­ny­wa­nia nie­któ­rych grup ruchów robo­czych jest przy­czy­ną wyeli­mi­no­wa­nia nie­wi­do­mych z tych wszyst­kich zwo­dów, któ­re wyma­ga­ją wyso­kich umie­jęt­no­ści tech­nicz­nych. Na ogra­ni­cze­nie moż­li­wo­ści zawo­do­wych nie­wi­do­mych wpły­wa rów­nież nie­moż­ność szyb­kie­go poru­sza­nia się i nie­moż­ność pisa­nia i czy­ta­nia pisma czarnodrukowanego.

W pro­ce­sie reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej nie moż­na jed­nak sku­piać się tyl­ko na ogra­ni­cze­niach, lecz nale­ży uwzględ­nić rów­nież te spraw­no­ści i zdol­no­ści, któ­re oso­ba z nie­peł­no­spraw­no­ścią posia­da mimo bra­ku wzro­ku, a więc inte­li­gen­cję, zdol­no­ści inte­lek­tu­al­ne i arty­stycz­ne, ambi­cję, siłę fizycz­ną i zręcz­ność pal­ców, dys­po­zy­cję poznaw­cze i cha­rak­te­ro­lo­gicz­ne. Dzię­ki róż­no­rod­no­ści pro­fe­sji, wachlarz zawo­dów dostęp­ny dla osób z nie­peł­no­spraw­no­ścią jest coraz szer­szy. Nale­ży zwró­cić uwa­gę, iż nie­wi­do­mi ze wzglę­du na spe­cy­fi­kę swo­je­go inwa­lidz­twa (powo­du­ją­ce­go ogra­ni­cze­nie spraw­no­ści fizycz­nej i tzw. niż­szość natu­ry tech­nicz­nej, a nie­na­ru­sza­ją­ce­go spraw­ność inte­lek­tu­al­nej i komu­ni­ka­tyw­nej), mają więk­sze moż­li­wo­ści wyko­ny­wa­nia pra­cy umy­sło­wej, usłu­go­wej, spo­łecz­nej niż pra­cy fizycz­nej. Zatem per­spek­ty­wy zna­le­zie­nia zatrud­nie­nie dla nie­wi­do­mych dają współ­cze­śnie min.: korek­tor i stro­iciel instru­men­tów muzycz­nych, masaż lecz­ni­czy, pro­gra­mo­wa­nie kom­pu­te­ro­we i obsłu­ga tech­nicz­na kom­pu­te­rów, obsłu­ga cen­tra­li tele­fo­nicz­nych, zawód asy­sten­ta socjal­ne­go, socjo­lo­ga, orga­ni­za­to­ra życia spo­łecz­ne­go pra­cy kul­tu­ral­no-oświa­to­wej, mate­ma­ty­ka, tłu­ma­cza języ­ków obcych, dzien­ni­ka­rza, redak­to­ra, praw­ni­ka, eko­no­mi­sty, peda­go­ga instruk­to­ra albo pra­ca i twór­czość arty­stycz­na w róż­nych dziedzinach.

War­to zwró­cić uwa­gę, iż waż­ną rolę w wybo­rze pra­cy przez oso­by nie­wi­do­me odgry­wa tzw. porad­nic­two zawo­do­we, w któ­rym współ­dzia­ła­ją lekarz, oku­li­sta, psy­cho­log i tech­nik posia­da­ją­cy umie­jęt­ność przy­sto­so­wa­nia maszy­ny i sta­no­wi­ska pra­cy do obsłu­gi w spo­sób dostęp­ny dla oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią. Głów­ne cele takie­go porad­nic­twa to:

• - wykry­cie indy­wi­du­al­ne­go obra­zu cech adap­ta­cyj­nych i czyn­ni­ków poten­cjal­nej aktyw­no­ści czło­wie­ka, któ­re na sku­tek oddzia­ły­wa­nia prze­żyć psy­chicz­nych, bodź­ców, śro­do­wi­ska, a zatem rodza­ju i warun­ków pra­cy zmie­nia­ją ste­reo­ty­po­we reak­cje fizjo­lo­gicz­ne orga­ni­zmu i jego możliwości.
• - szu­ka­nie opty­mal­nych sytu­acji zapew­nia­ją­cych oso­bie z nie­peł­no­spraw­no­ścią nie tyl­ko moż­ność wyko­na­nia pra­cy, do któ­rej się nada­je i któ­rą moż­na dla niej przy­sto­so­wać, ale zapew­nia­ją­cej tak­że higie­nę, bez­pie­czeń­stwo, wygo­dę, zaspo­ka­ja­nie potrzeb psy­chicz­nych warun­ku­ją­cych dobre samo­po­czu­cie, roz­wój oso­bo­wo­ścio­wy i społeczny.

Przy wybo­rze pra­cy przez nie­wi­do­me­go oprócz jego szcze­gól­nych zdol­no­ści i pre­fe­ren­cji bie­rze­my pod uwa­gę jesz­cze jeden bar­dzo waż­ny czyn­nik – brak nega­tyw­ne­go wpły­wu pra­cy na reszt­ki wzro­ku i ogól­ny stan zdro­wia. Nale­ży brać pod uwa­gę to, że zatrud­nie­nie nie może być przy­czy­ną dodat­ko­wych scho­rzeń, nie może pogłę­biać cho­ro­by. Ma to zna­cze­nie zwłasz­cza przy zatrud­nia­niu osób sła­bo­wi­dzą­cych oraz osób ze szcząt­ko­wą ostro­ścią wzro­ku. Fakt ten wyda­je się oczy­wi­sty, jed­nak nie wszyst­kie zawo­dy wyko­ny­wa­ne przez oso­by z nie­peł­no­spraw­no­ścią speł­nia­ją to kryterium.

Wła­ści­wy dobór pra­cy dla oso­by nie­wi­do­mej jest pod­sta­wo­wym warun­kiem powo­dze­nia reha­bi­li­ta­cji zawo­do­wej, a zatrud­nie­nie się w wyuczo­nym zawo­dzie daje jej satys­fak­cję i sta­je się punk­tem zwrot­nym w roz­wo­ju oso­bo­wo­ścio­wym i społecznym.

Biblio­gra­fia: Zofia Sękow­ska. „Wpro­wa­dze­nie do peda­go­gi­ki spe­cjal­nej” War­sza­wa 2001

07.2014 Fun­da­cja Agenor