Nazwa choroby pochodzi od nazwiska angielskiego lekarza Jamesa Parkinsona, który naukowo opisał ją w roku 1817. Jednak dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku lepiej poznano jej podłoże anatomiczne i biochemiczne. W języku potocznym choroba Parkinsona określana jest często jako Parkinson, parkinsonizm lub w skrócie PD. Oprócz właściwej choroby istnieją również tzw. Zespoły parkinsonowskie czyli charakterystyczne dla tego schorzenia objawy występujące w innych chorobach, Mogą to być zaburzenia metaboliczne, stany pozapalne a nawet pourazowe.
Choroba Parkinsona jest chorobą neurologiczną, która zmienia funkcjonowanie mózgu pacjenta. W części mózgu zwanej istotą czarną dochodzi do obumierania komórek, w wyniku czego następuje zmniejszenie produkcji dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami ośrodkowego układu nerwowego. W efekcie obserwujemy utratę płynności ruchów. Dla większości choroba Parkinsona jest związana z drżeniem rąk. Jednak problem jest o wiele bardziej poważny, ponieważ chorzy na Parkinsona często nie są w stanie samodzielnie funkcjonować a próby poradzenia sobie z nową sytuacją często kończą się poważnymi wypadkami.
To jedna z najbardziej powszechnych chorób układu nerwowego. Już blisko 1,5% całej populacji jest dotkniętych ta chorobą. Choroba występuje częściej u mężczyzn, niż u kobiet i objawia się najczęściej dopiero po 60. roku życia. Wszystko wskazuje na to, że jest to schorzenie dziedziczone z pokolenia na pokolenie.
Pierwsze objawy pojawiają się po 60 roku życia pod postacią znużenia, męczliwości, przygnębienia, wewnętrznego niepokoju i nadpobudliwości. Bywają one zapowiedzią trzech głównych objawów chorobowych, tj. sztywność, drżenie, akinezja (bezruch, odrętwienie; na początku dotyczą one zazwyczaj jednej strony ciała). W dalszym przebiegu dochodzą jeszcze: cicha, monotonna i zamazana mowa, zmiany w piśmie, zwolnienie reakcji, ograniczenie mimiki, trudności z rozpoczęciem ruchu, zaburzenia postawy w postaci charakterystycznie pochylonej sylwetki, problemy z zachowaniem równowagi i koordynacja ruchową, zaburzenia wegetatywne: łojotok, ślinotok, zaparcia, potliwość.
Rozpoznanie choroby niestety nie jest łatwe, bowiem nie ma testu, badania laboratoryjnego lub obrazowego, pozwalającego na jednoznaczne stwierdzenie bądź wykluczenie choroby Parkinsona. Podejrzenie wystąpienia choroby może sformułować lekarz rodzinny, jednak ostateczna diagnozę powinien postawić neurolog.
Przyczyny choroby – medycyna nie poznała jeszcze wszystkich czynników powodujących zanik komórek w istocie czarnej mózgu, tak więc obecnie możemy mówić o czynnikach zwiększających ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona. Nalezą do nich: wiek (po 60 roku życia), wystąpienie choroby u bliskich krewnych, długotrwałe, zawodowe narażenie na kontakt z toksynami (środki owadobójcze z grupy pestycydów), długotrwałe zawodowe narażenie na kontakt z miedzią i ołowiem.
Leczenie – nie jest obecnie znane przyczynowe leczenie choroby Parkinsona. Za pomocą środków farmakologicznych możemy co najwyżej spowolnić jej przebieg i łagodzić objawy. Stosowane są trzy formy terapii: leczenie farmakologiczne, leczenie neurochirurgiczne, rehabilitacja.
Rehabilitacja jest niemal równorzędna formą terapii jak farmakoterapia, zwłaszcza w początkowym okresie choroby. Najważniejsza jest rehabilitacja ruchowa, fizjoterapia, rehabilitacja logopedyczna, psychologiczna i środowiskowa.
Rehabilitacja i wsparcie psychologiczne jest istotnym elementem ogólnej rehabilitacji pacjenta, ponieważ często przewlekła i ciężka choroba, jaką jest choroba Parkinsona, wiąże się ze stanami depresyjnymi, spadkiem motywacji i aktywności środowiskowej. Pomoc psychologa może pomóc poradzić sobie z trudnymi emocjami i zwiększyć aktywność chorych w kręgu rodzinnym i towarzyskim.
Rehabilitacja ruchowa odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ choroba Parkinsona upośledza przede wszystkim funkcje ruchowe. Rodzaje i program ćwiczeń określają lekarz neurolog i specjalista rehabilitant w zależności od stanu pacjenta.
Fizjoterapia to działania terapeutyczne realizowane zazwyczaj w warunkach sanatoryjnych lub ambulatoryjnych: jonoforeza, zabiegi rozgrzewające, balneologiczne, masaże itp. Program i zakres tych zabiegów również powinni ustalać odpowiedni specjaliści.
Rehabilitacja logopedyczna – jednym z objawów choroby są zaburzenia mowy (dyzartria) w postaci swoistej mimiki i trudności w wymowie, powodowane upośledzeniem funkcji oddychania i mięśni twarzy. Rehabilitacja kieruje specjalista – logopeda.
Dieta, choć nie posiada bezpośredniego i ścisłego związku z przebiegiem i leczeniem choroby Parkinsona, tym niemniej podawanie właściwie skomponowanych, zdrowych oraz zróżnicowanych posiłków może mieć duże znaczenie terapeutyczne. Istotne jest unikanie niezdrowych, tłustych i ciężkostrawnych posiłków, ponieważ u osób chorujących na chorobę Parkinsona pojawiają się zaburzenia trawienia i zaparcia.
Pomoc społeczna, opiekuńcza i socjalna. Funkcjonujący w Polsce system ubezpieczeniowy oraz system pomocy społecznej i socjalnej, chociaż często krytykowane, nie zostawiają bez pomocy osoby, które tego potrzebują. Warto dowiedzieć się na temat przysługującej pomocy, świadczeń i zasad ich udzielania osobom przewlekle chorującym (informacje uzyskamy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w Miejskich, Gminnych i Dzielnicowych Ośrodkach Pomocy Społecznej oraz w Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie).
Warto również korzystać ze wsparcia i pomocy organizacji pozarządowych, społecznych, fundacji, stowarzyszeń – jest to coraz bardziej liczny i rozbudowujący się segment pomocy dla osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych. Możemy tam liczyć nie tylko na pomoc rzeczową i pomoc w opiece nad chorym, możemy również liczyć na wsparcie i pomoc psychologiczną, prawną, socjalną.
Wybrane Stowarzyszenia Chorych na chorobę Parkinsona:
- Fundacja „Żyć z Chorobą Parkinsona” Warszawa, ul. Czerska 18 lok 234, tel. 224097756, www.parkinson.sos.pl
- Krakowskie Stowarzyszenie Osób Dotkniętych Chorobą Parkinsona
ul. Mikołajska 2, 31–027 Kraków tel.12 422 19 55 www.parkinson.krakow.pl - Słonik — Stowarzyszenie osób z chorobą Parkinsona i ich Rodzin
ul. Siedlecka 1, 93–177 Łódź tel.506 191 680,791 142 777 www.parkinsonowcy.pl - Szczecińskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Parkinsona
ul. Kaszubska 30 pok. 1 tel. 500 000 943, 69 504 50 51, czynne w godz. 14:00–16:00 70–226 Szczecin www.parkinsonszczecin.republika.pl