Wydaje się, że nie ma osoby która nie marzyłaby o otrzymaniu jakiegoś niespodziewanego, ogromnego spadku, który pozwoliłby na spokojne życie. Ba… najlepiej żeby pozwolił na życie w luksusach! Jednakże pamiętać należy, że spadek niejednokrotnie jest przyczyną wielu zmartwień, zwłaszcza kiedy zmarły posiadał np. kredyt na mieszkanie. Aby zapobiec nieszczęściu, należy poznać kilka zasad którymi rządzi się prawo spadkowe.
Zgodnie z treścią art. 922 § 1 kodeksu cywilnego — prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej w/w kodeksu. Pamiętajmy zatem: dziedziczeniu podlegają prawa i obowiązki zmarłego.
Należy wiedzieć:
- spadkodawca – osoba zmarła
- spadkobiercy – następcy prawni spadkodawcy, uprawnieni do dziedziczenia
- spadek – prawa i obowiązki zmarłego
- otwarcie spadku – chwila śmierci osoby fizycznej, z tą chwilą spadkobierca nabywa spadek
Z zasady spadkobierca wstępuje w sytuację prawną zmarłego, staje się więc dłużnikiem osobistym lub rzeczowym z tytułu danego długu.
W kategorii długów powstałych za życia spadkodawcy mieszczą się wszystkie długi, które nie wygasają z chwilą otwarcia spadku. Z jednej strony chodzi o stosunki zobowiązaniowe, w których spadkodawca był dłużnikiem, na przykład obowiązek zwrotu pożyczki, przedmiotu użyczenia, zapłaty wymagalnego czynszu, uiszczenia wymagalnych rat renty lub alimentów, zwrotu przedmiotu darowizny w razie jej skutecznego odwołania, przedmiotu przechowania, użyczenia, wykupu weksla itp. Z drugiej zaś strony pewne zobowiązania mogą powstać na skutek wygaśnięcia stosunku prawnego, którego podmiotem był spadkodawca w chwili śmierci, na przykład obowiązek wydania przedmiotu użytkowania.
Na spadkobierców przechodzą także:
- koszty leczenia spadkodawcy, opieki nad nim, jego utrzymania, koszty związane z jego ostatnią chorobą poprzedzającą zgon, czyli te wszystkie koszty, jakie określona osoba bądź osoby poniosły przed śmiercią spadkodawcy w związku z jego niedołęstwem lub chorobą, a których spadkodawca nie zdążył lub nie mógł — wobec braku środków – uregulować.
- Koszty pogrzebu zmarłego (w tym koszty postawienia nagrobka);
- Koszty postępowania spadkowego, w szczególności takie koszty jak: koszty zabezpieczenia spadku, spisu inwentarza , ogłoszenia testamentu, przesłuchania świadków testamentu ustnego, powołanie wykonawcy testamentu, zarządu majątkiem spadkowym, wynagrodzenie wykonawcy testamentu i kuratora spadku.
Pamiętać należy, iż nie ma możliwości, aby odziedziczyć tylko majątek i nie odpowiadać za ewentualne długi zmarłego. Można jednak tę odpowiedzialność ograniczyć, a nawet całkowicie wyeliminować.
1. Przejęcie spadku wprost:
Spadkobierca odpowiada za długi zmarłego całym swoim majątkiem oraz majątkiem odziedziczonym, bez względu na wartość spadku.
Np. zmarły pozostawił nam 10 tys. zł (aktywa) oraz 30 tys. zł niespłaconego kredytu. Pomimo, że wartość aktywów spadku jest mniejsza niż wartość pasywów, musimy spłacić 30 tys. kredytu, a więc musimy „dobrać” pieniędzy „z własnej kieszeni”.
Zanim zdecydujesz się na takie rozwiązanie, upewnij się, że spadkodawca nie pozostawił długów.
Jak to zrobić?
Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule powołania do spadku, nie złożysz oświadczenia o odrzuceniu spadku lub oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, będzie to równoznaczne z przyjęciem spadku wprost.
Uwaga! Jedynie osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych oraz osoby, co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia, zawsze przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza (chyba że złożą inne oświadczenie).
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza:
Takie przyjęcie spadku ogranicza odpowiedzialność za długi po spadkodawcy do wartości ustalonego w inwentarzu stanu spadku. Jeśli nie jesteśmy pewni czy zmarły nie miał długów oraz czy odziedziczony majątek wystarczy na ich pokrycie, takie rozwiązanie będzie dla nas najlepsze.
Przykład: Spadkodawca zapisał nam 30 tys. zł, które miał na rachunku bankowym. Okazuje się jednak, że zmarły miał także długi z różnych tytułów na łączną kwotę 30 tys. zł. Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza będziemy musieli spłacić długi do wysokości odziedziczonych aktywów zmarłego, w tym przypadku: 30 tys. zł. Efekt – nie zyskujemy ale też nie tracimy.
Jak to zrobić?
W ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy musisz złożyć u notariusza albo w sądzie oświadczenie w sprawie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Kiedy już sąd wyda postanowienie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, komornik dokonuje spisu odziedziczonego majątku. Musi określić jego wartość, bo do tej wysokości odpowiadasz za długi spadkodawcy. Czynności komornika są płatne, ale pokrywa się je z majątku spadkowego.
3. Odrzucenie spadku:
Osoba która odrzuca spadek nie dziedziczy majątku ale też nie będzie musiała spłacać po zmarłym długów. Odrzucenie spadku jest korzystne jeśli posiadamy wiadomość, że spadkodawca pozostawił same długi bądź jeśli przekraczają one wartość spadku.
Jak to zrobić?
Musisz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Masz na to 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule powołania do spadku. Oświadczenie takie składasz w sądzie rejonowym (właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie) lub u notariusza. Jeśli zdecydujesz się na sąd, musisz pamiętać, że posiedzenie sądu, na którym zostanie przyjęte oświadczenie, powinno się odbyć w ciągu 6 miesięcy. Liczy się jednak nie data złożenia pisma z oświadczeniem, tylko data rozprawy, na której złożysz przed sądem ustne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Dlatego — gdy istnieje ryzyko, że w ciągu pół roku sąd nie wyznaczy terminu rozprawy, lepiej od razu złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem.
Pamiętać nadto należy, że w wypadku kiedy spadek dziedziczą małoletnie dzieci, w ich imieniu — stosowne oświadczenie o odrzuceniu spadku — mogą złożyć rodzice po uzyskaniu zgody sądu (Sąd Rejonowy Wydział rodzinny i nieletnich).
Ponadto pamiętać należy, iż nasze oświadczenie o odrzuceniu spadku powoduje, że dziedziczą kolejne osoby uprawnione na podstawie obowiązującego prawa do dziedziczenia. Osoby te także mogą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku – w terminie 6 miesięcy od momentu złożenia przez nas wniosku o odrzuceniu.
Oświadczenie o odrzuceniu bądź przyjęciu spadku są nieodwołalne.