Opieka długoterminowa jest rodzajem opieki odgrywającym coraz ważniejszą rolę wobec postępującego procesu starzenia się społeczeństwa. Do zakładów opieki długoterminowej zaliczane są m. in. zakłady opiekuńczo-lecznicze ZOL, pielęgnacyjno-opiekuńcze ZPO o profilu ogólnym, a także zakłady opiekuńczo/pielęgnacyjno-lecznicze o profilu psychiatrycznym.
ZOL/ZPO zapewniają opiekę osobom przewlekle chorym oraz osobom, które przebyły leczenie szpitalne i mają ukończony proces diagnozowania, leczenia operacyjnego lub intensywnego leczenia zachowawczego, a nie wymagają już dalszej hospitalizacji w oddziale szpitalnym, jednak ze względu na stan zdrowia i niesprawność fizyczną, brak samodzielności w samoopiece i samopielęgnacji wymagają całodobowej opieki pielęgniarskiej, rehabilitacyjnej oraz kontynuacji leczenia.
Pacjenci, którzy starają się o umieszczenie w ZOL/ZPO muszą spełniać warunek — w ocenie skalą poziomu samodzielności, zwaną dalej „skalą Barthel”, otrzymały 40 punktów lub mniej. Do takiej opieki nie kwalifikują się pacjenci, jeżeli podstawowym wskazaniem do objęcia go opieką jest zaawansowana choroba nowotworowa, choroba psychiczna lub uzależnienie.
W procesie kierowania do zakładu opiekuńczo-leczniczego istnieją dwie możliwości:
- jeśli pacjent jest w domu, skierowanie wystawia lekarz pierwszego kontaktu – wraz z pielęgniarką środowiskową ocenia, czy pacjent kwalifikuje się do skierowania. Dokumentację – po skompletowaniu – samodzielnie przekazuje się do wybranego ZOL.
- jeśli pacjent przebywa w szpitalu, skierowanie do ZOL wystawia szpital. Wówczas szpital często przekazuje skierowanie bezpośrednio do placówki.
Pacjent przebywający w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęgnacyjno-opiekuńczym ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania. Miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 250% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.
Zgodnie Rozporządzeniem Ministra Zdrowia świadczenia gwarantowane w ZOL/ZPO obejmują:
1) świadczenia udzielane przez lekarza;
2) świadczenia udzielane przez pielęgniarkę;
3) rehabilitację ogólną w podstawowym zakresie, prowadzoną w celu zmniejszenia skutków upośledzenia ruchowego oraz usprawnienia ruchowego;
4) świadczenia psychologa;
5) terapię zajęciową;
6) leczenie farmakologiczne;
7) leczenie dietetyczne;
8) zaopatrzenie w wyroby medyczne, w tym określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia stosowane przy udzielaniu świadczeń gwarantowanych w zakładzie opiekuńczym;
9) edukację zdrowotną polegającą na przygotowaniu świadczeniobiorcy i jego rodziny lub opiekuna do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych.
Ośrodki te muszą zapewniać pacjentom nieodpłatnie:
- badania diagnostyczne;
- leki;
- kule;
- laski;
- trójnogi;
- czwórnogi;
- balkoniki;
- podpórki;
- wózki inwalidzkie;
- przedmioty pionizujące;
- cewniki;
- worki na mocz;
- sprzęt stomijny;
- pieluchomajtki i ich zamienniki;
- pieluchy anatomiczne i ich zamienniki;
- rurki tracheostomijne;
- materace przeciwodleżynowe zmiennociśnieniowe;
- inne materace przeciwodleżynowe.
Niestety na tym lekkie i przyjemne informacje się kończą
Kolejki i za mało placówek, to realia opieki nad obłożnie chorymi.
W większości placówek w pierwszej kolejności przyjmowani są pacjenci szpitalni, których stan określany jest jako „pilny”. A pacjenci „stabilni” muszą czekać nawet miesiącami. Nie ulega wątpliwości, że z racji tego, że społeczeństwo się starzeje miejsc w ZOL-ach – zwłaszcza w dużych aglomeracjach – brakuje. I ten problem będzie się pogłębiał.
W 2010 roku w Polsce mieliśmy nieco ponad 9 mln osób powyżej 65 roku życia. W 2013 ponad 9,5 mln a w 2017 już 10 686 524 osób. Średnio jest to 25% z ogółu ludności. Z tego na Dolnym Śląsku odpowiednio 682 209, 724 103 oraz 826 627 osób. Odwrotna jest sytuacja w przypadku osób w wieku do lat 4, tu z roku na rok liczba dzieci maleje, w Polsce między 2010 a 2017 rokiem różniąca wynosi — 170 472. Na Dolnym Śląsku z 148 707 spadła do 135 709.
Na koniec 2017 roku baza łóżkowa zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych o charakterze ogólnym i psychiatrycznym wyniosła 33,1 tys. (o 3,8% łóżek więcej niż w 2016 r.). Opieką stacjonarną objęto łącznie 61,5 tys. osób, o 0,8% więcej niż przed rokiem. W przeliczeniu na 10 tys. Ludności Polski, z tej formy opieki skorzystało 16,0 pacjentów, natomiast liczba łóżek przypadająca na 10 tys. ludności (według stanu w dniu 31 XII) wyniosła 8,6. W obu przypadkach wskaźnik zwiększył się o 0,3.
Analiza bazy łóżkowej w opiece długoterminowej wskazuje, że 82,1% łóżek (27,2 tys.) było w placówkach o profilu ogólnym, a 17,9% łóżek (5,9 tys.) w zakładach typu psychiatrycznego.
Podobnie jak przed rokiem, najwięcej łóżek w zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych w przeliczeniu na 10 tys. ludności było w województwach: dolnośląskim (13,2), mazowieckim (11,2) i śląskim (10,4) a najmniej w województwach: wielkopolskim (4,0), warmińsko-mazurskim (5,3) i zachodnio-pomorskim (5,4). Największy wzrost wskaźnika wystąpił w województwach: mazowieckim (o 1,2), podlaskim (o 1,0) i dolnośląskim (o 0,5), a największy spadek odnotowano w województwie opolskim (o 0,7) i lubelskim (o 0,5).
Według Sprawozdań z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia z roku na rok zwiększa się kwota jaką przeznacza się na ten rodzaj opieki w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.
W roku 2015 wartość zakontraktowanych świadczeń wyniosła (w tys. zł) 1 177 333,28, w 2017 roku 1 467 473,71 z tego w oddziale Dolnośląskim odpowiednio 98 434,48 i 118 943,06. Liczba świadczeniodawców w świadczeniach pielęgnacyjno-opiekuńczych wynosiła w roku 2009–1 139, 2010 — 1 530, 2015 – 1 561 a w 2017 – 1 601.
W bieżącym roku NFZ ma zakontraktowanych zakładów/oddziałów opiekuńczo – leczniczych w sumie 438. Z tego najwięcej znajduje się w województwie mazowieckim – 55, śląskim – 52, małopolskim i podkarpackim – 40 następnie w dolnośląskim – 31. Najmniej w lubuskim – 11 i zachodniopomorskim 13.
W kolejkach do poszczególnych ZOL‑i czeka nawet kilkadziesiąt osób, czas oczekiwania wynosi niejednokrotnie ok. dwóch lat.
Nikt nie chce otwierać nowych oddziałów opieki długoterminowej , a przyczyną jest niskie finansowanie tego rodzaju świadczeń przez NFZ. Obecnie Fundusz płaci za dzień pobytu pacjenta w ZOL‑u ok. 72 zł (do maksimum 252 zł za osobodzień pobytu w ZPO/ ZOL pacjenta z liczbą punktów 0 — 40 w skali Barthel żywionego pozajelitowo, w tym również nieprzytomnych, którzy uzyskali 0 w skali Barthel i do 8 punktów w skali Glasgow). W tej stawce ma się zmieścić zakup leków, opatrunków, środków pomocniczych (wszystko za 100% ceny), badań analitycznych i diagnostycznych, opieki lekarskiej, konsultacji specjalistycznych, całodobowej opieki pielęgniarskiej, opiekunów medycznych, rehabilitacji i różnych terapii np. zajęciowych, psychologicznych, logopedycznych itp.
Niestety przy obecnym zapotrzebowaniu takie ilości miejsc oraz środków przeznaczonych na opiekę długoterminową to wciąż zdecydowanie za mało.
Wykaz wszystkich zakładów opieki długoterminowej, które świadczą usługi w ramach ubezpieczenia zdrowotnego można znaleźć na stronie www.nfz-wroclaw.pl w zakładce dla Pacjenta/Gdzie się leczyć/Przychodnie i szpitale, następnie należy wybrać Szpitale i opieka całodobowa. W oknie Specjalizacja należy wpisać ‘świadczenia opiekuńczo-lecznicze’ po czym kliknąć SZUKAJ.
W tej wyszukiwarce można znaleźć wszystkie oddziały, szpitale, lekarzy specjalistów, dentystów itp. również w innych województwach.
A. Miksza