W Polsce idea klastrów społecznych cieszy się coraz większą popularnością. Liczne pokazują, że współpraca różnych sektorów: samorządu, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców przynosi korzyści każdemu z nich. Klaster jest siecią współpracy lokalnych podmiotów ekonomii społecznej w celu stworzenia przewagi konkurencyjnej i wdrażania innowacyjnych rozwiązań na rynku.
Klaster jest czymś w rodzaju społecznego koła zamachowego, dzięki któremu każdy coś zyska, np. spadek bezrobocia osób niepełnosprawnych lub osób wykluczonych społecznie czy mniejsze zasiłki, wizerunek społeczny i korzystny produkt czy usługę, większy dochód i pozycję na rynku społeczno-komercyjnym.
Wspólnym zyskiem będzie dobrze skomponowany wizerunek wszystkich uczestników klastra. Każdy partner będzie miał takie same zyski z projektu. Dla jednych może być to tzw. miękki zysk, czyli uzyskanie lepszego wizerunku firmy czy instytucji, dla drugich liczyć się będzie tylko strona ekonomiczna.
Inne ważne aspekty działania klastra:
- Włączanie w zasięg realizacji projektów szerszego kręgu odbiorców i możliwość realizacji projektów integrujących różne grupy zagrożone wykluczeniem społecznym. Wiele organizacji pozarządowych ma określony krąg odbiorców, do których kieruje swoje działania. Posiadanie takiego „targetu” zwiększa efektywność w docieraniu do nich, umożliwiając precyzyjniejszy dobór metod i środków, żeby to osiągnąć. Realizowanie wspólnych projektów przez organizacje posiadające różne grupy beneficjentów pozwala zatem połączyć te grupy i dzięki temu poszerzyć krąg, do którego dotrze przekaz każdej z organizacji partnerskich. Ponadto łączenie różnych grup odbiorców może sprzyjać integracji tych zagrożonych wykluczeniem (np. osoby bezdomne, niepełnosprawni, osoby ubogie, mniejszości itp.) z resztą społeczeństwa, co zmniejsza alienację tych pierwszych, powodując jednocześnie obniżenie poziomu negatywnych stereotypów na ich temat przejawianych przez tych drugich.
- Możliwość realizacji projektów interdyscyplinarnych. Rozwijając powyższe dwie korzyści można dodać, że współpraca organizacji mających odmienne zasoby, różne style i środki działania może owocować projektami interdyscyplinarnymi, umożliwiającymi tworzenie zupełnie nowych jakości nieredukujących się do swych części składowych. Przykładem może być współdziałanie organizacji propagujących aktywność obywatelską i artystycznych, których efektem może być seria spektakli o tematyce społecznej połączona cyklem debat o ich treści.
- Większy możliwy wpływ na osiągnięcie wspólnego celu wynika z zaangażowania większych środków w jego realizację. Ta korzyść wydaje się oczywista i stanowi konsekwencję prostego wnioskowania: więcej pracy i środków równa się lepszy efekt. Warto dodać, że jej osiągnięcie (potencjalne) zależy od skutecznego zarządzania i organizacji pracy. Warto bowiem pamiętać, że więcej pracy i środków oznacza równocześnie większy potencjalny chaos. Zatem ujmijmy to w ten sposób: odpowiednio zorganizowana współpraca różnych organizacji NGO, może zdecydowanie zwiększyć ich wpływ na realizację celu i jego oddziaływanie społeczne.
- Możliwość wzajemnej nauki i inspiracji. Wiele organizacji powstaje dzięki pasji i energii ich założycieli. Jednocześnie przyczyną ich degeneracji i niekiedy rozpadu bywa brak umiejętności realizacji większych projektów, problemy w zarządzaniu i koordynacji działań, a także niedostatki w obsłudze dokumentacji i znajomości związanych z tym procedur. Powoduje to frustrację i osłabienie zapału członków takich organizacji i eliminuje ze społeczeństwa siłę ich wpływu, który być może byłby istotny, gdyby przetrwał trudy zmagań organizacyjnych. Rozwiązaniem dla nich jest funkcjonowanie w ramach partnerstwa z organizacją (organizacjami), które posiadają umiejętności funkcjonowania w wyżej wymienionych problemowych obszarach i mogłyby „przejąć” ich obsługę we wspólnym projekcie, przy okazji ucząc w jaki sposób to robić. Korzyścią dla tych z kolei organizacji jest świeżość i energia, która może zostać wniesiona przez niedoświadczone NGO’sy. Właściwie zagospodarowana energia, może stać się dla doświadczonych, dłużej istniejących podmiotów siłą uwalniającą kreatywność i dającą możliwości w zakresie usprawnienia działalności w ramach wzajemnej ewaluacji działań poprojektowych.
- Możliwość uczestnictwa w realizacji zaawansowanych projektów. Partnerstwo organizacji daje możliwość udziału w niektórych konkursach o dofinansowanie także młodym i nieposiadającym doświadczenia organizacjom pozarządowym — dzięki wejściu w partnerstwo z organizacjami doświadczonymi w realizacji podobnych projektów i istniejącymi dłuższy czas, mają możliwość realizacji swoich, być może nowatorskich, pomysłów. Jednocześnie korzystają z wiedzy i doświadczeń organizacji z dłuższym stażem istnienia. Dla doświadczonych organizacji z kolei taka sytuacja stwarza możliwość udziału w nowych, twórczych inicjatywach. Współpraca pozwala także na połączenie zasobów i przez to daje większe możliwości w zakresie startowania w konkursach dotyczących realizacji niektórych bardziej zaawansowanych projektów i sprostania ich wymogom formalnym.
- Możliwość korzystania ze wspólnej sieci kontaktów (media, instytucje, sponsorzy). O tym, jak ważne są relacje międzyludzkie w funkcjonowaniu organizacji trzeciego sektora, chyba nikogo nie trzeba przekonywać. Wielokrotnie motorem napędowym różnych projektów są osoby, które posiadają kontakty wśród osób mogących zaangażować się w różny sposób w realizowane działania, a przez to istotnie wpłynąć na ich powodzenie. W świecie realizowania projektów opartych na kreatywności, energii i zaangażowaniu ich organizatorów, a także niejednokrotnie na wolontariacie taka praktyka wydaje się powszechna, co stanowi zarówno o sile, jak i słabości organizacji pozarządowych. Polecam odwiedzić stronę: http://www.welldone.co/pl/
To przykład działania klastra ekonomii społecznej.
Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej “Być Razem” powołana została w 2007 roku przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej “Być Razem” z Cieszyna jest założycielem i koordynatorem klastra. Fundacja wspiera podmioty ekonomii społecznej, spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społecz-ne, firmy nastawione na działalność o charakterze społecznym oraz organizacje pozarządowe.
Fundacja prowadzi w Cieszynie przedsiębiorstwo społeczne, realizuje projekty ukierunkowane na aktywizację poprzez pracę i edukację osób bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Pomaga w tworzeniu nowych miejsc pracy, wspiera powrót do społeczeństwa osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.
Prowadzone przez Fundację przedsiębiorstwo społeczne to sieć warsztatów:
• stolarnia,
• ślusarnia,
• pralnia wodna i chemiczna.
We współpracy z utworzonymi na terenie Fundacji spółdzielniami socjalnymi, przedsiębiorstwo świadczy również usługi gastronomiczne i szwalnicze. Ponadto Fundacja prowadzi działalność szkoleniową w nowoczesnym centrum konferencyjnym.
Działania fundacji „Być Razem”, koordynatora klastra pozwoliło przejąć na siebie wiele obowiązków związanych osobami bezrobotnymi i zagrożonymi wykluczeniem społecznym w Cieszynie. Fundacja prowadzi „noclegownie” dla osób bezdomnych oraz dom samotnej matki. W ciągu kilkunastu lat Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej „Być Razem” znacznie ograniczyło problem bezdomności w Cieszynie. Pokazało też, że pomoc osobom bezdomnym nie musi polegać na wydawaniu zasiłków, ciepłej zupy czy zapewnianiu łóżka w noclegowni. Może dać dom i pracę, może pomóc odzyskać godność.